Змест:

Маленства Максіма Багдановіча................3 - 6

Па-за межамі Беларусі.................................7 - 10

Прыезд на Радзіму.......................................11

Зборнік “Вянок”.............................................12

Смерць песняра............................................13

Памяць нашчадкаў........................................14 -15

Бацька – Адам Ягоравіч Багдановіч (1862–1940)

Бацька ў дзяцінстве насіў імя Адольф. Існуе версія, што яго хрысцілі

ў касцёле, паводле каталіцкага абраду. Афіцыйна, на падставе

дубліката метрычнага запісу, лічыцца, што ён быў ахрышчаны ў

Халопеніцкай праваслаўнай царкве Барысаўскага павета (цяпер

Крупскі раён Мінскай вобласці). Максімавага дзеда Юрыя (Ягора),

беззямельнага селяніна, былога прыгоннага кухара маёнтка

Касарычы Бабруйскага павета Мінскай губерні (цяпер у Глускім

раёне Магілёўскай вобласці) прывёз у гэтую мясцовасць на службу

памешчык.

Адам Ягоравіч скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю,

працаваў настаўнікам у вясковай школе, выкладчыкам гарадскога

пачатковага вучылішча ў Мінску, ацэншчыкам і землеўпарадчыкам у

Сялянскім зямельным банку ў Гродне, Ніжнім Ноўгарадзе,

Яраслаўлі.

Ён шмат займаўся самаадукацыяй, самастойна вывучыў некалькі

замежных моў, добра ведаў беларускі фальклор, апублікаваў

некалькі навуковых прац этнаграфічнага і гістарычнага характару,

выступаў таксама як публіцыст. Адам Ягоравіч пісаў артыкулы пра

жыццё беларускіх сялян да і пасля адмены прыгоннага права,

пакінуў успаміны пра рэвалюцыйны рух у Беларусі 1880-х —

пачатку 1890-х гг., а таксама пра славутага рускага пісьменніка

Максіма Горкага. Ён жа па прапанове Інстытута беларускай

культуры ў 1923 г. напісаў успаміны пра свайго сына.

У 1888 г. Адам Ягоравіч з Марыяй Апанасаўнай узялі шлюб. Сям’я

Багдановічаў жыла ў той час у Мінску.

У 1890 г. тут нарадзіўся старэйшы брат Максіма – Вадзім. Амаль

праз два гады з’явіўся на свет Максім. У сувязі з пагаршэннем стану

здароўя Адам Ягоравіч вымушаны быў пакінуць пасаду выкладчыка і

перайсці ў банкаўскія служачыя, прычым давялося змяніць нават месца

жыхарства..

У 1892 г., праз некалькі месяцаў пасля нараджэння Максіма, сям’я

пераехала ў Гродна, дзе бацька стаў працаваць у банку. Кола яго

кантактаў складала пераважна мясцовая інтэлігенцыя, сярод якой

Адам Ягоравіч карыстаўся аўтарытэтам, яго нават абралі дырэктарам

публічнай бібліятэкі, у гэты час ім былі напісаны значныя творы па

беларускай этнаграфіі і гісторыі сялянства. У 1894 г. у Гродне

нарадзіўся малодшы брат Максіма – Леў. Марыя Апанасаўна

займалася хатнімі справамі, гадавала дзяцей, але не забывала і пра

інтэлектуальную працу. У гродзенскай губернскай газеце было

апублікавана яе апавяданне пад назвай “Напярэдадні Каляд”. Пасля

нараджэння дачкі Ніны і справакаванага родамі хуткацечнага

туберкулёзу ў кастрычніку 1896 г. Марыя Апанасаўна памерла.

Маленькі Максім, вельмі цяжка перанёс яе смерць. Бацька лічыў, што

па складзе свайго характару, ён быў “маленькім падабенствам маці”,

асабліва ў дзяцінстве. У далейшым не толькі яе псіхічная, але і

інтэлектуальная спадчыннасць – трапнасць назіранняў і іх паўната, сіла

ўяўлення, пластычнасць і вобразнасць мыслення ў поўнай меры

праявіліся ў жыцці і творчасці сына Максіма.

У 1902-1908 гг. Максім Багдановіч вучыўся ў Ніжагародскай

мужчынскай гімназіі. Юнак адчуваў атмасферу радыкальных палітычных

настрояў, якія панавалі ў грамадстве. У доме Багдановічаў збіралася

дэмакратычная інтэлігенцыя. Максім актыўна наведваў розныя мітынгі і

маніфестацыі, у выніку чаго атрымаў у атэстаце адзнаку

“нядобранадзейнага вучня”. Падлетак цікавіўся анархізмам, чытаў творы

тэарэтыкаў гэтага руху, аднак праз пэўны час анархісцкі “запал” прайшоў.

З лета 1908 г. Багдановічы жылі ў Яраслаўлі. Тут Максім працягваў

навучанне ў Яраслаўскай гімназіі, дзе праявіў сябе выдатным знаўцам

літаратуры, які ведаў на памяць вялікую колькасць вершаў, рыхтаваў

рэфераты на літаратурныя тэмы, выступаў з імі перад навучэнцамі.

Пасябраваў з выкладчыкам лацінскай мовы У. Белавусавым,

высокаадукаваным чалавекам, знаўцам многіх моў, які кіраваў заняткамі

Максіма па вывучэнні не толькі лацінскай, але і грэчаскай, італьянскай,

французскай моў.

У гэты перыяд юнак сутыкнуўся з цяжкімі выпрабаваннямі. Вясной 1909 г.

Максім захварэў на туберкулёз. Бацька адвёз яго ў Крым на лячэнне, што

добра паўплывала на стан здароў’я Максіма, ён захапіўся паўднёвым

краем, з’явілася новае кола знаёмых, закаханасць.

Зборнік "Вянок"

У пачатку 1914 г. у Вільні, у друкарні Марціна Кухты, выдадзены

адзіны прыжыццёвы зборнік паэзіі Максіма Багдановіча “Вянок” (на

тытуле пазначаны 1913 г.) з прысвячэннем: “Вянок на магілу С.А.

Палуяну (памёр 8 красавіка 1910 г.)”. У зборніку каля 100 вершаў

(лірычнага і патрыятычнага характару) і 2 паэмы. Яны былі

аб’яднаны па цыклах: “У зачарованым царстве”, “Згукі

Бацькаўшчыны”, “Старая Беларусь”, “Места”, “Думы”, “Вольныя

думы”, “Старая спадчына”, “Мадонны”. Сам Багдановіч пазней так

ахарактарызаваў сваю кнігу: “Недахватаў рожных – гібель, ды і …

вершы яе пісаліся з паловы 1909 да паловы 1912 г., калі мне

было 17-20 год. Але ў ёй усё ж такі ёсць і творчасць, і натхненне, і

сур’ёзная праца”.

Памяць нашчадкаў

Асоба і творчасць Максіма Багдановіча высока ацэнены нашчадкамі.

Ушанаванне яго памяці грамадскасцю Беларусі пачалося ўжо з першай

гадавіны яго смерці і доўжыцца да сённяшняга дня.

Яго творы неаднаразова выпускаліся асобнымі выданнямі, друкаваліся

ў сродках масавай інфармацыі. Збор твораў паэта ў двух тамах выходзіў

у Мінску ў 1927-1928 гг. і ў 1968 г. Поўны збор твораў у трох тамах

выдадзены ў Мінску ў 1992-1995 гг. і ў 2001 г. У 1927 г. у Вільні з’явілася

2-е выданне зборніка “Вянок”, а ў 1981 і ў 1985 гг. у Мінску выпушчана

факсімільнае выданне зборніка “Вянок”.

У Мінску, у Траецкім прадмесці, знаходзіцца Літаратурны музей

Максіма Багдановіча. Акрамя таго, у Мінску захаваўся дом, у якім жыў

Максім Багдановіч (вуліца Рабкораўская, 19), дзе размешчаны філіял яго

музея – “Беларуская хатка”. Другі філіял музея – “Фальварак

Ракуцёўшчына” знаходзіцца ў Маладзечанскім раёне Мінскай вобласці.

Музеі класіка беларускай літаратуры таксама працуюць у Гродне і ў

Яраслаўлі.